Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου 2018
Από το Παλαιόκαστρο στην Ανδρίτσαινα. 46 χιλιόμετρα.
Ο ήλιος σκάει επάνω από τα ανατολικά βουνά, ενώ πιάνω την κατηφόρα για την πεδιάδα με στόχο το μυκηναϊκό νεκροταφείο. Υπάρχουν ίσως και κάποια άλλα σημεία ενδιαφέροντος κοντά στο δρόμο, όμως η κατηφοριά είναι υπέροχη και δεν μπαίνω στον κόπο να σταματώ και να ψάχνω άγνωστα μέρη που έχουν για μένα αυτή τη στιγμή δευτερεύουσα σημασία. Έχει μια θαυμάσια πρωινή δροσιά. Κοτσύφια και κίσσες πετάγονται μέσα από τη βλάστηση.
Από μια αυτοσχέδια πινακίδα που κατασκεύασαν ντόπιοι με το χέρι, εισπράττω την πληροφορία ότι υπάρχουν κάποια ταφικά μνημεία και μαθαίνω και για κάποιο μνημείο για το οποίο θα χρειαστεί να ψάξω πληροφορίες στο διαδίκτυο. Αυτό το μαρτυρούμενο αρχαίο Παραιβασίο Μνημείο θα αποδειχθεί μία ιδιαίτερη ιστορία. Αρχαιολογικά και ανασκαφικά δεδομένα που πιστοποιούν τη θέση του δεν έχουν υπάρξει, αλλά διάφοροι ερευνητές και μελετητές διεκδικούν την τοποθεσία του... αναλόγως της καταγωγής τους. Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι στη διαδρομή Γόρτυνα-Μεγαλόπολη, δηλ. σε μία διαφορετική τοποθεσία από εδώ, υπήρχε μνημείο για τους νεκρούς στη μάχη με τον Σπαρτιάτη Κλεομένη, το οποίο οι Μεγαλοπολίτες ονόμαζαν Παραιβασίον διότι ο Κλεομένης παρέβη συμφωνία. Φαίνεται πως η στρατιωτική χρήση του δόλου βαστά από τα αρχαία χρόνια.
Κατεβαίνοντας προς την πεδιάδα η μεσογειακή μακία βλάστηση αντικαθίσταται από ελαιώνες, την πλέον τυπική μεσογειακή καλλιέργεια. Στην αρχή της πεδιάδας υπάρχει ένα κεφαλόβρυσο, με διαμορφωμένο χώρο αναψυχής και υπέροχο νερό να βγαίνει μέσα από τα σπλάχνα της γης. Φυσικά όπως κατά κανόνα συμβαίνει σε αυτά τα σημεία, υπάρχει και ένα σύγχρονο εκκλησάκι αφιερωμένο σε κάποια Παναγιά Ταβέρνα, όπως διαπιστώνω από μία πινακίδα γραμμένη από το ίδιο χέρι που έγραψε την πινακίδα για το Παραιβασίο.
Δύο αυτοσχέδιες χειρόγραφες πινακίδες σε ιδιάζουσα αγγλική διάλεκτο. Ταβέρνα δεν υπάρχει καμία εδώ κοντά. Τουλάχιστον όχι ακόμα.
Αυτό το πρωί από τη στιγμή που ξεκίνησα από το χωριό, δεν έχω δει ψυχή πουθενά. Περνώ ένα ξερό ποτάμι, το οποίο σε χάρτη αναφέρεται ως ο αρχαίος ποταμός Βουφάγος που κατέβαινε από μια ορεινή περιοχή ονόματι Βουφάσιον. Βουφάγος, για φαντάσου, περιγραφική ονομασία για ποτάμι τόσο ορμητικό ώστε να τρώει βόδια. Ακολουθώ ένα δρομάκι που οδηγεί προς τη νότια άκρη της πεδιάδας, προς το αρχαίο νεκροταφείο.
Στο οροπέδιο υπάρχουν πολλές γκορτσιές, κατάφορτες με κάτι γλυκόστιφα άγρια αχλάδια, που αν έχεις το θάρρος να φας σού αφήνουν μια περίεργη γλύκα στη γλώσσα. Τα παπούτσια μου τρίβονται σε ένα πολύ αρωματικό θυμάρι και θα πάρουν την ευωδιά του για κάμποσες ώρες. Σήμανση φυσικά καμία, οπότε μετά από μερικούς ωραίους κατά τα άλλα περιπάτους στο οροπέδιο, θα εντοπίσω τον μικρό αρχαιολογικό χώρο. Υπάρχει περίφραξη κλειδωμένη με λουκέτο. Ωστόσο δεν πτοούμαι, λίγο πιο εκεί ανακαλύπτω ότι σε ένα τουλάχιστον σημείο η περίφραξη είναι κατεστραμμένη και μπορεί όποιος θέλει, άνθρωπος ή ζώο, να περάσει μέσα.
Κατά πληροφορίες, εδώ υπήρχε η μυκηναϊκή πόλη Φηρή στα ομηρικά χρόνια, ενώ αργότερα υπήρχε η πόλη Βρένθη, πιθανώς μέχρι την κλασσική περίοδο. Το 1955 ανακαλύφθηκαν δύο μυκηναϊκοί τάφοι, το 1979 ξανάγιναν ανασκαφές, με όλα αυτά ήρθαν στο φως καμιά κατοσταριά λαξευτοί τάφοι ποικίλης μορφής. Επίσης μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού χαρακτήρα που θα πρέπει να ήταν νεκρομαντείο για τα μυκηναϊκά χρόνια, το μοναδικό του είδους από τον αρχαιοελληνικό κόσμο. Τα ευρήματα αυτά θεωρούνται κρίσιμης σημασίας και υποδηλώνουν ότι το αρχαιότερο νεκρομαντείο του ελλαδικού χώρου υπήρξε θρησκευτικό κέντρο για τρεις χιλιετηρίδες. Έχει εκτιμηθεί ότι οι τάφοι -εάν στο μέλλον γίνουν ποτέ ανασκαφές- ίσως να ξεπερνούσαν τους 500. Ευρήματα από τον χώρο υπάρχουν στο μουσείο της Τρίπολης.
Είναι προφανές ότι σχετικά πρόσφατα έγιναν ανασκαφές. Υπάρχει ένα μεταλλικό υπόστεγο πάνω από το κεντρικό συγκρότημα των τάφων και κάποια απλά εργαλεία πεταμένα τριγύρω. Με αυτά που βλέπω, με διακατέχει μία περίεργη αίσθηση μοναξιάς και εγκατάλειψης. Εργαλεία, πέτρες, εκχώσεις, σκαλωσιές, ξύλα, σίδερα, καναδυό πινακίδες, αντικείμενα διάφορα, όλα πεταμένα εδώ κι εκεί και πνιγμένα στα αγριόχορτα, με έναν τρόπο λες και οι άνθρωποι που δούλεψαν εδώ ξαφνικά τα παράτησαν όλα και σηκώθηκαν και έφυγαν μετά αγνώστου λόγου και αιτίας.
Στο τυπικό του σχήμα ο μυκηναϊκός τάφος, με τον θόλο και την είσοδο, λαξευμένος στον μαλακό βράχο.
Ο κεντρικός υπόγειος χώρος έχει δύο εισόδους και θα προσπαθήσω να εισέλθω από τη μία. Η στενή δίοδος είναι γεμάτη αγριόχορτα και αράχνες και πρέπει να την καθαρίσω με ένα ξύλο προσεκτικά, γιατί στους θάμνους του οροπεδίου υπάρχουν πολλοί ιστοί από λαθροδήκτες. Η μικρή αυτή αράχνη έχει δήγμα τοξικό, όχι ιδιαίτερα επικίνδυνο αλλά πάντα ελλοχεύει η θεωρητική πιθανότητα ενός αλλεργικού σοκ.
Ριζοσπηλιά, Κοκκορά, Κακουραίικα, οι ονομασίες των επόμενων χωριών στη σημερινή μου διαδρομή, στον ήσυχο, ή πιο σωστά έρημο δρόμο προς τα χαμηλά της Ηλείας, προς την περιοχή της αρχαίας Ηραίας. Χωριά έρημα, τόποι έρημοι, χωρίς να δίνουν κανένα σημάδι για το παρελθόν τους. Μονάχα ένας βοσκός με μερικά πρόβατα εδώ κι εκεί, τίποτα περισσότερο. Αναρωτιέμαι, πώς είναι δυνατόν αυτοί οι τόποι κάποτε να ήταν γεμάτοι ανθρώπους και σήμερα να υπάρχει τόση εγκατάλειψη. Το περιβάλλον δεν έχει αλλάξει σημαντικά. Υπάρχει και σήμερα φυσικός πλούτος, υπάρχουν φυσικοί πόροι άφθονοι, η γη προσφέρει αυτά που προσέφερε και στο παρελθόν. Θεωρητικά βεβαίως μπορεί κανείς να εξηγήσει την σημερινή κατάσταση, αλλά η βίωση του χώρου από τις αισθήσεις δημιουργεί αυτομάτως πρωτογενή ερεθίσματα τόσο ισχυρά, που σε προδιαθέτουν σε αυτή την απορία. Άλλο πράγμα αυτό που η λογική μπορεί να εξηγήσει και άλλο πράγμα αυτό που η ζωντανή εμπειρία επιβάλλει.
Έχω πέσει σε χαμηλά μέρη, σε υψόμετρα κάτω των 100μ. Συναντώ μία ωραία πηγή με νερό που βγαίνει από τις ρίζες ενός τεράστιου πλατάνου.
Μετά από ένα γεύμα στη βαθιά σκιά του πλατάνου, περνώ τη γέφυρα του Αλφειού. Ο επόμενος στόχος μου είναι η αρχαία Αλίφειρα.
Έτσι μπράβο. Αυτό είναι όνομα για χωριό. Αλλά η έννοια του πλούτου μπορεί να γίνει αντιληπτή με διάφορους τρόπους.
Μετά το χωριό Δαφνούλα αρχίζει μια ακόμα ανάβαση. Όπου πηγαίνω και σήμερα, εξακολουθώ να σέρνω μαζί μου την ερημία. Μα τι πράγμα είναι αυτό επιτέλους! Όλα αυτά τα μέρη πνίγονται στην ερημιά! Πόσο περίεργο είναι να βλέπεις τέτοια πλούσια γη, βουνά, πεδιάδες, δάση, νερά, και να ταξιδεύεις σε άδειους δρόμους που συνδέουν ερημωμένα χωριά. Ζήτημα είναι αν θα συναντήσω ένα αυτοκίνητο κάθε μισή ώρα. Κι όταν περνώ μέσα από τα χωριά, υπάρχει μια σιγή, σπανίως ακούγεται κάποιος θόρυβος από κάποια αυλή.
Στην ανάβαση προς την Αλίφειρα, ένας συννεφιασμένος ουρανός και μερικές βροχοστάλες δημιουργούν μία υποψία βροχής και δίνουν έναν δραματικό τόνο στο αγροτοδασικό τοπίο. Ο καιρός ωστόσο δεν έχει άγριες διαθέσεις. Φτάνοντας στο σημερινό χωριό της Αλίφειρας, αφήνω το ποδήλατο απέναντι από μια ταβέρνα, το σκεπάζω για την περίπτωση βροχής, και ετοιμάζομαι για μία καλή πορεία με τα πόδια για τις επόμενες ώρες.
Ο λόφος της αρχαίας πόλης καλύπτει μία μεγάλη έκταση με διάσπαρτες αρχαιότητες και θα πρέπει κάποιος να αφιερώσει αρκετό χρόνο για την επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και βεβαίως να είναι έτοιμος για ένα καλό περπάτημα. Από την πρώτη στιγμή εισπράττω την εικόνα της εγκατάλειψης, μόλις βλέπω την πινακίδα με την γενική περιγραφή του αρχαιολογικού χώρου. Βλέποντας αυτή την πινακίδα ο επισκέπτης εισπράττει ένα πρώτο ράπισμα στο πρόσωπο, όταν προσπαθεί να διαβάσει αλλά δεν μπορεί να διακρίνει τα φθαρμένα γράμματα και τις εικόνες λόγω της σκουριάς.
Όχι μόνο η συγκεκριμένη πινακίδα βεβαίως, αλλά ολόκληρος ο λόφος με τα αρχαία αποπνέει την εγκατάλειψη, με την ελλιπή και εντελώς πρόχειρη σήμανση και τις σκουριασμένες και πεσμένες πινακίδες. Σε μία μεγάλη έκταση στην κορυφή του λόφου, αρχαία μέλη, κομμάτια από θεμελιώσεις και οχυρώσεις και κίονες, είναι πεταμένα ατάκτως εδώ κι εκεί, παρά το ότι σαφώς προήλθαν από ανασκαφές.
Στο αριστερό άκρο της εικόνας φαίνεται ο ναός του Ασκληπιού. Βρίσκεται σε ένα έπαρμα στο δυτικό άκρο του λόφου και έχει προσανατολισμό προς τα ανατολικά. Είναι παράδοξο να σκεφτεί κανείς ότι ένα ασκληπιείο, το οποίο αναφέρεται από τον Παυσανία, ιδρύθηκε σε αυτή τη θέση, όπου το νερό σαφώς ήταν λιγοστό, φαίνεται όμως ότι άλλοι παράγοντες υπερίσχυσαν και καθόρισαν την ίδρυσή του. Εάν συγκριθεί με τα υπόλοιπα κτίρια της πόλης που υπήρχε σε αυτόν τον λόφο, και ιδίως με το ναό της Αθηνάς, μπορεί να εξηγηθεί η ύπαρξή του. Ανασκαφές έγιναν στην Αλίφειρα πρώτη φορά το 1932 από τον Ορλάνδο. Τα αρχαιότερα ευρήματα ανάγονται στη γεωμετρική εποχή. Οι δύο ναοί της Αθηνάς και του Ασκληπιού αναφέρθηκαν από τον Παυσανία, ο οποίος και χαρακτήρισε την πόλη τότε ως "πόλισμα ου μέγα". Ενώ η θέση εγκαταλείφθηκε κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, αργότερα στα βυζαντινά χρόνια χτίστηκε επάνω στον πρόναο του ναού της Αθηνάς ένα χριστιανικό ναΰδριο της Αγίας Ελένης, και στα χρόνια της τουρκοκρατίας κτίστηκε στα βόρεια του λόφου ναός του Αγίου Νικολάου.
Από τα αρχαιολογικά δεδομένα του ναού του Ασκληπιού προκύπτει ότι υπήρξε εδώ ένα σημαντικό λατρευτικό και ιαματικό κέντρο στα τέλη της κλασσικής εποχής, ακριβώς τότε που η λατρεία του θεού της ιατρικής εξαπλώνονταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο.
Λείψανα κτιρίου που πιθανολογείται ως κατοικία των ιερέων του Ασκληπιείου ή ως εγκοιμητήριο.
Ο βολβός ενός ασφόδελου (σφερδούκλι) τεραστίων διαστάσεων.
Υπολείμματα από γίδι, σκελετός και τρίχες. Κάποιo βράδυ τα τσακάλια είχαν ένα καλό τσιμπούσι.
Μια πινακίδα “προς Ακρόπολη”, σκουριασμένη και στηριγμένη και πεσμένη με ελεεινό τρόπο.
Η θέα προς τα ανατολικά από τη θέση ενός οχυρωματικού πύργου.
Το εντυπωσιακότερο κτίριο επάνω στο λόφο της αρχαίας Αλίφειρας ήταν ασφαλώς ο ναός της Αθηνάς. Κατά τον αρκαδικό μύθο η Αθηνά γεννήθηκε κάπου κοντά, στον ποταμό Τρίτωνα. Ο ναός αυτός ήταν ένα κτίριο εντυπωσιακών διαστάσεων ούτως ή άλλως, αλλά αναδεικνύεται σε όλο του το μεγαλείο εάν το δεις μέσα στην τοπογραφία κινούμενος στον ευρύτερο χώρο στον οποίο και εντάσσεται. Η αρχιτεκτονική των αρχαίων Ελλήνων δημιουργούσε κτίρια, των οποίων η αισθητική λειτουργούσε ταυτόχρονα και αυτόνομα όσον αφορά στο ίδιο το κτίριο, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τη θέση του κτιρίου στον χώρο. Είναι αδύνατο να αποδοθεί με στατική εικόνα, δηλ. φωτογραφία, η θέση του κτιρίου αυτού στο χώρο. Ο μόνος τρόπος για κάτι τέτοιο θα ήταν η λήψη βίντεο από αέρος. Αλλάζω θέση σε διάφορα σημεία του χώρου, αλλά σε κανένα σημείο δεν με ικανοποιεί η προοπτική της λήψης με φωτογραφική μηχανή.
Προς όλα τα σημεία του ορίζοντα η θέα είναι εντυπωσιακή. Ο ναός κτίστηκε στο ανατολικό άκρο του λόφου και δέχονταν το πρώτο φως του ήλιου. Θα ήθελα να βρεθώ εδώ πρωί, ώστε να δω τον ήλιο να σηκώνεται στον ουρανό πάνω από τα ατελείωτα βουνά στο βάθος του ορίζοντα. Αυτό όμως είναι το ελάχιστο που μπορώ να φανταστώ αυτό το απόγευμα. Γιατί όταν ο πρωινός ήλιος θα έριχνε τις ακτίνες του μέσα στο οικοδόμημα, παίζοντας με τις καμπύλες και τη γεωμετρία των λευκών λίθινων όγκων, θα πρέπει να δημιουργούσε εκπληκτικές εικόνες. Στους κίονες του δωρικού ναού ευθεία γραμμή δεν υπήρχε σε καμία επιφάνεια, υπήρχαν μόνο καμπύλες. Ο ελληνικός ναός ζευγάρωνε τις ευθείες των ακτίνων του φωτός με τις λευκές καμπύλες, έπαιζε με το φως, λειτουργούσε με το φως, αποκάλυπτε το φως, ανεδείκνυε το φως. Ο ελληνικός ναός δεν περιόριζε τον άνθρωπο σε μία συγκεκριμένη μεταφυσική διάσταση, αλλά επανασυνέδεε τον άνθρωπο με τον κόσμο συνδέοντας το φυσικό με το μεταφυσικό, το άνω με το κάτω, το φως με τη γη, τον ήλιο με τον λίθο. Την θεότητα με τον άνθρωπο, με τον λαό, με τους Έλληνες που προήλθαν από τα χέρια του Δευκαλίωνος και της Πύρρας.
Θα ακολουθήσει ένα δεύτερο καλό περπάτημα για την επιστροφή στο χωριό της Αλίφειρας, ενώ ο ήλιος έχει αρχίσει να γέρνει. Νιώθω και τη σημερινή μου μέρα γεμάτη σε αυτό το ταξίδι. Κατευθύνομαι προς την Ανδρίτσαινα, χωρίς βιασύνη. Εάν δεν φθάσω εκεί απόψε, δεν θα με ενοχλήσει αυτό, καθώς έχω μαζί μου ό,τι χρειάζομαι για διατροφή και διανυκτέρευση οπουδήποτε. Η διαδρομή είναι πολύ γραφική στο πλάγιο απογευματινό φως, που προσφέρει ωραίες εικόνες επάνω στους ορεινούς όγκους μέσα σε μια καταπράσινη φύση, στην ησυχία και τη δροσιά. Ο δρόμος δεν έχει καθόλου κίνηση και όταν αρχίζει να σκοτεινιάζει βρίσκω ένα επίπεδο μέρος πλάι στο δρόμο για να στήσω τη σκηνή. Όταν η νύχτα έχει πια πέσει, από το βουνό στα βόρεια ουρλιάζουν τα τσακάλια και από το βουνό στα ανατολικά ανταποκρίνονται τα σκυλιά από μία στάνη.
> Επόμενο
Από το Παλαιόκαστρο στην Ανδρίτσαινα. 46 χιλιόμετρα.
Ο ήλιος σκάει επάνω από τα ανατολικά βουνά, ενώ πιάνω την κατηφόρα για την πεδιάδα με στόχο το μυκηναϊκό νεκροταφείο. Υπάρχουν ίσως και κάποια άλλα σημεία ενδιαφέροντος κοντά στο δρόμο, όμως η κατηφοριά είναι υπέροχη και δεν μπαίνω στον κόπο να σταματώ και να ψάχνω άγνωστα μέρη που έχουν για μένα αυτή τη στιγμή δευτερεύουσα σημασία. Έχει μια θαυμάσια πρωινή δροσιά. Κοτσύφια και κίσσες πετάγονται μέσα από τη βλάστηση.
Από μια αυτοσχέδια πινακίδα που κατασκεύασαν ντόπιοι με το χέρι, εισπράττω την πληροφορία ότι υπάρχουν κάποια ταφικά μνημεία και μαθαίνω και για κάποιο μνημείο για το οποίο θα χρειαστεί να ψάξω πληροφορίες στο διαδίκτυο. Αυτό το μαρτυρούμενο αρχαίο Παραιβασίο Μνημείο θα αποδειχθεί μία ιδιαίτερη ιστορία. Αρχαιολογικά και ανασκαφικά δεδομένα που πιστοποιούν τη θέση του δεν έχουν υπάρξει, αλλά διάφοροι ερευνητές και μελετητές διεκδικούν την τοποθεσία του... αναλόγως της καταγωγής τους. Ο Παυσανίας αναφέρει, ότι στη διαδρομή Γόρτυνα-Μεγαλόπολη, δηλ. σε μία διαφορετική τοποθεσία από εδώ, υπήρχε μνημείο για τους νεκρούς στη μάχη με τον Σπαρτιάτη Κλεομένη, το οποίο οι Μεγαλοπολίτες ονόμαζαν Παραιβασίον διότι ο Κλεομένης παρέβη συμφωνία. Φαίνεται πως η στρατιωτική χρήση του δόλου βαστά από τα αρχαία χρόνια.
Κατεβαίνοντας προς την πεδιάδα η μεσογειακή μακία βλάστηση αντικαθίσταται από ελαιώνες, την πλέον τυπική μεσογειακή καλλιέργεια. Στην αρχή της πεδιάδας υπάρχει ένα κεφαλόβρυσο, με διαμορφωμένο χώρο αναψυχής και υπέροχο νερό να βγαίνει μέσα από τα σπλάχνα της γης. Φυσικά όπως κατά κανόνα συμβαίνει σε αυτά τα σημεία, υπάρχει και ένα σύγχρονο εκκλησάκι αφιερωμένο σε κάποια Παναγιά Ταβέρνα, όπως διαπιστώνω από μία πινακίδα γραμμένη από το ίδιο χέρι που έγραψε την πινακίδα για το Παραιβασίο.
Αυτό το πρωί από τη στιγμή που ξεκίνησα από το χωριό, δεν έχω δει ψυχή πουθενά. Περνώ ένα ξερό ποτάμι, το οποίο σε χάρτη αναφέρεται ως ο αρχαίος ποταμός Βουφάγος που κατέβαινε από μια ορεινή περιοχή ονόματι Βουφάσιον. Βουφάγος, για φαντάσου, περιγραφική ονομασία για ποτάμι τόσο ορμητικό ώστε να τρώει βόδια. Ακολουθώ ένα δρομάκι που οδηγεί προς τη νότια άκρη της πεδιάδας, προς το αρχαίο νεκροταφείο.
Στο οροπέδιο υπάρχουν πολλές γκορτσιές, κατάφορτες με κάτι γλυκόστιφα άγρια αχλάδια, που αν έχεις το θάρρος να φας σού αφήνουν μια περίεργη γλύκα στη γλώσσα. Τα παπούτσια μου τρίβονται σε ένα πολύ αρωματικό θυμάρι και θα πάρουν την ευωδιά του για κάμποσες ώρες. Σήμανση φυσικά καμία, οπότε μετά από μερικούς ωραίους κατά τα άλλα περιπάτους στο οροπέδιο, θα εντοπίσω τον μικρό αρχαιολογικό χώρο. Υπάρχει περίφραξη κλειδωμένη με λουκέτο. Ωστόσο δεν πτοούμαι, λίγο πιο εκεί ανακαλύπτω ότι σε ένα τουλάχιστον σημείο η περίφραξη είναι κατεστραμμένη και μπορεί όποιος θέλει, άνθρωπος ή ζώο, να περάσει μέσα.
Κατά πληροφορίες, εδώ υπήρχε η μυκηναϊκή πόλη Φηρή στα ομηρικά χρόνια, ενώ αργότερα υπήρχε η πόλη Βρένθη, πιθανώς μέχρι την κλασσική περίοδο. Το 1955 ανακαλύφθηκαν δύο μυκηναϊκοί τάφοι, το 1979 ξανάγιναν ανασκαφές, με όλα αυτά ήρθαν στο φως καμιά κατοσταριά λαξευτοί τάφοι ποικίλης μορφής. Επίσης μία κατασκευή λατρευτικού και τελετουργικού χαρακτήρα που θα πρέπει να ήταν νεκρομαντείο για τα μυκηναϊκά χρόνια, το μοναδικό του είδους από τον αρχαιοελληνικό κόσμο. Τα ευρήματα αυτά θεωρούνται κρίσιμης σημασίας και υποδηλώνουν ότι το αρχαιότερο νεκρομαντείο του ελλαδικού χώρου υπήρξε θρησκευτικό κέντρο για τρεις χιλιετηρίδες. Έχει εκτιμηθεί ότι οι τάφοι -εάν στο μέλλον γίνουν ποτέ ανασκαφές- ίσως να ξεπερνούσαν τους 500. Ευρήματα από τον χώρο υπάρχουν στο μουσείο της Τρίπολης.
Είναι προφανές ότι σχετικά πρόσφατα έγιναν ανασκαφές. Υπάρχει ένα μεταλλικό υπόστεγο πάνω από το κεντρικό συγκρότημα των τάφων και κάποια απλά εργαλεία πεταμένα τριγύρω. Με αυτά που βλέπω, με διακατέχει μία περίεργη αίσθηση μοναξιάς και εγκατάλειψης. Εργαλεία, πέτρες, εκχώσεις, σκαλωσιές, ξύλα, σίδερα, καναδυό πινακίδες, αντικείμενα διάφορα, όλα πεταμένα εδώ κι εκεί και πνιγμένα στα αγριόχορτα, με έναν τρόπο λες και οι άνθρωποι που δούλεψαν εδώ ξαφνικά τα παράτησαν όλα και σηκώθηκαν και έφυγαν μετά αγνώστου λόγου και αιτίας.
Ο κεντρικός υπόγειος χώρος έχει δύο εισόδους και θα προσπαθήσω να εισέλθω από τη μία. Η στενή δίοδος είναι γεμάτη αγριόχορτα και αράχνες και πρέπει να την καθαρίσω με ένα ξύλο προσεκτικά, γιατί στους θάμνους του οροπεδίου υπάρχουν πολλοί ιστοί από λαθροδήκτες. Η μικρή αυτή αράχνη έχει δήγμα τοξικό, όχι ιδιαίτερα επικίνδυνο αλλά πάντα ελλοχεύει η θεωρητική πιθανότητα ενός αλλεργικού σοκ.
Ριζοσπηλιά, Κοκκορά, Κακουραίικα, οι ονομασίες των επόμενων χωριών στη σημερινή μου διαδρομή, στον ήσυχο, ή πιο σωστά έρημο δρόμο προς τα χαμηλά της Ηλείας, προς την περιοχή της αρχαίας Ηραίας. Χωριά έρημα, τόποι έρημοι, χωρίς να δίνουν κανένα σημάδι για το παρελθόν τους. Μονάχα ένας βοσκός με μερικά πρόβατα εδώ κι εκεί, τίποτα περισσότερο. Αναρωτιέμαι, πώς είναι δυνατόν αυτοί οι τόποι κάποτε να ήταν γεμάτοι ανθρώπους και σήμερα να υπάρχει τόση εγκατάλειψη. Το περιβάλλον δεν έχει αλλάξει σημαντικά. Υπάρχει και σήμερα φυσικός πλούτος, υπάρχουν φυσικοί πόροι άφθονοι, η γη προσφέρει αυτά που προσέφερε και στο παρελθόν. Θεωρητικά βεβαίως μπορεί κανείς να εξηγήσει την σημερινή κατάσταση, αλλά η βίωση του χώρου από τις αισθήσεις δημιουργεί αυτομάτως πρωτογενή ερεθίσματα τόσο ισχυρά, που σε προδιαθέτουν σε αυτή την απορία. Άλλο πράγμα αυτό που η λογική μπορεί να εξηγήσει και άλλο πράγμα αυτό που η ζωντανή εμπειρία επιβάλλει.
Έχω πέσει σε χαμηλά μέρη, σε υψόμετρα κάτω των 100μ. Συναντώ μία ωραία πηγή με νερό που βγαίνει από τις ρίζες ενός τεράστιου πλατάνου.
Μετά από ένα γεύμα στη βαθιά σκιά του πλατάνου, περνώ τη γέφυρα του Αλφειού. Ο επόμενος στόχος μου είναι η αρχαία Αλίφειρα.
Μετά το χωριό Δαφνούλα αρχίζει μια ακόμα ανάβαση. Όπου πηγαίνω και σήμερα, εξακολουθώ να σέρνω μαζί μου την ερημία. Μα τι πράγμα είναι αυτό επιτέλους! Όλα αυτά τα μέρη πνίγονται στην ερημιά! Πόσο περίεργο είναι να βλέπεις τέτοια πλούσια γη, βουνά, πεδιάδες, δάση, νερά, και να ταξιδεύεις σε άδειους δρόμους που συνδέουν ερημωμένα χωριά. Ζήτημα είναι αν θα συναντήσω ένα αυτοκίνητο κάθε μισή ώρα. Κι όταν περνώ μέσα από τα χωριά, υπάρχει μια σιγή, σπανίως ακούγεται κάποιος θόρυβος από κάποια αυλή.
Στην ανάβαση προς την Αλίφειρα, ένας συννεφιασμένος ουρανός και μερικές βροχοστάλες δημιουργούν μία υποψία βροχής και δίνουν έναν δραματικό τόνο στο αγροτοδασικό τοπίο. Ο καιρός ωστόσο δεν έχει άγριες διαθέσεις. Φτάνοντας στο σημερινό χωριό της Αλίφειρας, αφήνω το ποδήλατο απέναντι από μια ταβέρνα, το σκεπάζω για την περίπτωση βροχής, και ετοιμάζομαι για μία καλή πορεία με τα πόδια για τις επόμενες ώρες.
Ο λόφος της αρχαίας πόλης καλύπτει μία μεγάλη έκταση με διάσπαρτες αρχαιότητες και θα πρέπει κάποιος να αφιερώσει αρκετό χρόνο για την επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο και βεβαίως να είναι έτοιμος για ένα καλό περπάτημα. Από την πρώτη στιγμή εισπράττω την εικόνα της εγκατάλειψης, μόλις βλέπω την πινακίδα με την γενική περιγραφή του αρχαιολογικού χώρου. Βλέποντας αυτή την πινακίδα ο επισκέπτης εισπράττει ένα πρώτο ράπισμα στο πρόσωπο, όταν προσπαθεί να διαβάσει αλλά δεν μπορεί να διακρίνει τα φθαρμένα γράμματα και τις εικόνες λόγω της σκουριάς.
Όχι μόνο η συγκεκριμένη πινακίδα βεβαίως, αλλά ολόκληρος ο λόφος με τα αρχαία αποπνέει την εγκατάλειψη, με την ελλιπή και εντελώς πρόχειρη σήμανση και τις σκουριασμένες και πεσμένες πινακίδες. Σε μία μεγάλη έκταση στην κορυφή του λόφου, αρχαία μέλη, κομμάτια από θεμελιώσεις και οχυρώσεις και κίονες, είναι πεταμένα ατάκτως εδώ κι εκεί, παρά το ότι σαφώς προήλθαν από ανασκαφές.
Από τα αρχαιολογικά δεδομένα του ναού του Ασκληπιού προκύπτει ότι υπήρξε εδώ ένα σημαντικό λατρευτικό και ιαματικό κέντρο στα τέλη της κλασσικής εποχής, ακριβώς τότε που η λατρεία του θεού της ιατρικής εξαπλώνονταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο.
Το εντυπωσιακότερο κτίριο επάνω στο λόφο της αρχαίας Αλίφειρας ήταν ασφαλώς ο ναός της Αθηνάς. Κατά τον αρκαδικό μύθο η Αθηνά γεννήθηκε κάπου κοντά, στον ποταμό Τρίτωνα. Ο ναός αυτός ήταν ένα κτίριο εντυπωσιακών διαστάσεων ούτως ή άλλως, αλλά αναδεικνύεται σε όλο του το μεγαλείο εάν το δεις μέσα στην τοπογραφία κινούμενος στον ευρύτερο χώρο στον οποίο και εντάσσεται. Η αρχιτεκτονική των αρχαίων Ελλήνων δημιουργούσε κτίρια, των οποίων η αισθητική λειτουργούσε ταυτόχρονα και αυτόνομα όσον αφορά στο ίδιο το κτίριο, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τη θέση του κτιρίου στον χώρο. Είναι αδύνατο να αποδοθεί με στατική εικόνα, δηλ. φωτογραφία, η θέση του κτιρίου αυτού στο χώρο. Ο μόνος τρόπος για κάτι τέτοιο θα ήταν η λήψη βίντεο από αέρος. Αλλάζω θέση σε διάφορα σημεία του χώρου, αλλά σε κανένα σημείο δεν με ικανοποιεί η προοπτική της λήψης με φωτογραφική μηχανή.
Προς όλα τα σημεία του ορίζοντα η θέα είναι εντυπωσιακή. Ο ναός κτίστηκε στο ανατολικό άκρο του λόφου και δέχονταν το πρώτο φως του ήλιου. Θα ήθελα να βρεθώ εδώ πρωί, ώστε να δω τον ήλιο να σηκώνεται στον ουρανό πάνω από τα ατελείωτα βουνά στο βάθος του ορίζοντα. Αυτό όμως είναι το ελάχιστο που μπορώ να φανταστώ αυτό το απόγευμα. Γιατί όταν ο πρωινός ήλιος θα έριχνε τις ακτίνες του μέσα στο οικοδόμημα, παίζοντας με τις καμπύλες και τη γεωμετρία των λευκών λίθινων όγκων, θα πρέπει να δημιουργούσε εκπληκτικές εικόνες. Στους κίονες του δωρικού ναού ευθεία γραμμή δεν υπήρχε σε καμία επιφάνεια, υπήρχαν μόνο καμπύλες. Ο ελληνικός ναός ζευγάρωνε τις ευθείες των ακτίνων του φωτός με τις λευκές καμπύλες, έπαιζε με το φως, λειτουργούσε με το φως, αποκάλυπτε το φως, ανεδείκνυε το φως. Ο ελληνικός ναός δεν περιόριζε τον άνθρωπο σε μία συγκεκριμένη μεταφυσική διάσταση, αλλά επανασυνέδεε τον άνθρωπο με τον κόσμο συνδέοντας το φυσικό με το μεταφυσικό, το άνω με το κάτω, το φως με τη γη, τον ήλιο με τον λίθο. Την θεότητα με τον άνθρωπο, με τον λαό, με τους Έλληνες που προήλθαν από τα χέρια του Δευκαλίωνος και της Πύρρας.
Θα ακολουθήσει ένα δεύτερο καλό περπάτημα για την επιστροφή στο χωριό της Αλίφειρας, ενώ ο ήλιος έχει αρχίσει να γέρνει. Νιώθω και τη σημερινή μου μέρα γεμάτη σε αυτό το ταξίδι. Κατευθύνομαι προς την Ανδρίτσαινα, χωρίς βιασύνη. Εάν δεν φθάσω εκεί απόψε, δεν θα με ενοχλήσει αυτό, καθώς έχω μαζί μου ό,τι χρειάζομαι για διατροφή και διανυκτέρευση οπουδήποτε. Η διαδρομή είναι πολύ γραφική στο πλάγιο απογευματινό φως, που προσφέρει ωραίες εικόνες επάνω στους ορεινούς όγκους μέσα σε μια καταπράσινη φύση, στην ησυχία και τη δροσιά. Ο δρόμος δεν έχει καθόλου κίνηση και όταν αρχίζει να σκοτεινιάζει βρίσκω ένα επίπεδο μέρος πλάι στο δρόμο για να στήσω τη σκηνή. Όταν η νύχτα έχει πια πέσει, από το βουνό στα βόρεια ουρλιάζουν τα τσακάλια και από το βουνό στα ανατολικά ανταποκρίνονται τα σκυλιά από μία στάνη.
> Επόμενο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου